Slechte genen? Verdien bonuspunten en krijg er gezonde jaren bij.

Mijn vader is vanaf zijn veertigste al hartpatiënt. De hele familie van mijn moeder is jong gestorven. De meesten aan een hartinfarct of beroerte. Grote kans dus dat ik geen fijn genenpakket heb meegekregen. Maar… in hoeverre ben je voorgeprogrammeerd om ziekten te krijgen die je (voor)ouders ook hadden? Óf spelen de omgeving en de omstandigheden ook een rol? Die discussie is in de medische wereld zeer actueel. En wat blijkt: de rol van onze genen is minder groot dan lang gedacht.

Er is een heel (nieuw) vakgebied dat zich hiermee bezighoudt: de epigenetica. Epigenetica slaat een brug tussen ‘nature’ (erfelijke aanleg) en ‘nurture’ (omgevingsfactoren). Het bestudeert erfelijke veranderingen van onze genen. Je omgeving (lees: leefstijl) blijkt namelijk mede te kunnen bepalen welke genen aan of uitgezet worden.

Je genen bepalen voor welke ziekten je gevoelig bent én je leefstijl (voeding, beweging, stress…) bepaalt of én wanneer deze ziekte tot uiting komt

Gezond leven heeft zin

Voor iemand als ik met niet zulke sterke genen is dat goed nieuws. Chronische welvaartsziekten blijken met gezonde voeding, beweging en het beperken van stress buiten de deur gehouden te kunnen worden. Of in ieder geval uitgesteld. Hoe jonger je begint met het aanpassen van je leefstijl hoe beter, blijkt uit onderzoek. Zo laat het dementie-voorspellend-rekenmodel, de LIBRA-index,  zien dat vijftigers en zestigers die ongezond leven, hun kans om dement te worden kunnen halveren als ze gezonder gaan leven. ‘Een recente studie van dertig jaar onder 9000 mensen laat zien dat mensen die gezond leven zes jaar langer leven en gemiddeld pas negen jaar later dan gemiddeld chronische aandoeningen ontwikkelen. Het heeft dus zin om gezond te leven. Je genen bepalen namelijk maar voor vijfentwintig procent wat je levensverwachting is, zo blijkt uit een groot onderzoek uit de jaren negentig. De rest wordt bepaald door de omgeving en de keuzes die jij maakt. Rook je, heb je overgewicht, beweeg je voldoende? Het zijn allemaal factoren die meespelen, zo zegt hoogleraar en onderzoeker moleculaire epidemiologie in Leiden Eline Slagboom in de Volkskrant van 8 februari 2019.

Genen van families die extreem lang leven

Werk aan de winkel dus als je je genen gunstig wil beïnvloeden. Maar hoe zit het met families die een hele hoge levensverwachting hebben? Zitten die gebakken of kunnen die het door ongezond te leven voor zichzelf verpesten en eerder overlijden? Nee, dat risico lijkt klein. Wanneer je niet – zoals in eerder onderzoeken – kijkt naar gemiddelden, maar alleen naar families die extreem lang leven blijken genen wél een grotere rol te spelen, aldus Slagboom en collega’s in een studie die begin januari 2019 in Nature Communications verscheen. De families die stokoud worden blijken gezegend te zijn met een goede stofwisseling en sterk immuunsysteem waardoor ze beschermd zijn tegen allerlei infecties en schadelijke stoffen. Dit zorgt ervoor dat ze beter bestand zijn tegen een ongezonde levensstijl en desondanks nog steeds heel oud kunnen worden. Het zijn mazzelaars want via hun genen krijgen ze als het ware bonuspunten cadeau. Punten die mensen met minder goede genen zelf in de sportschool of keuken moeten verdienen, aldus Eline Slagboom in de Volkskrant.

Mijn ouders zijn intussen 86 en 79. Het is hen gelukt om hun genen te slim af te zijn en helder van geest oud te worden. Weliswaar ook (eerlijk is eerlijk) door adequaat handelen van de reguliere geneeskunde, maar zeker ook omdat ze dag in dag uit gezond eten en tweemaal daags een wandeling maken. En dat jaar in jaar uit.

Gezond leven doe je elke dag. Dus wat zit ik hier nog? Bergschoenen aan en gaan! Bonuspunten verdienen….

Anne Marie

Wat doe jij om bonuspunten te verdienen?

Deze tekst is gedeeltelijk afkomstig uit mijn boek Natuurlijk! Langer gezond.